ส่วนกัมพูชา หากยังไม่หยุดรบ สหรัฐฯคงจะตัดความช่วยเหลือต่างๆที่มีอยู่ลง และลงมือกับแก๊งค์หรือขบวนการต่างๆ ให้หนักข้อขึ้น เหมือนกับที่ทำอยู่ในขณะนี้ในแถบลาตินอเมริกาก็ได้ ที่สำคัญสหรัฐฯอาจจะเพิ่มการสนับสนุนไทยในการรบอย่างจริงจังเพื่อช่วยเผด็จศึกและสั่งสอนกัมพูชาและชาติที่สนับสนุนอยู่เบื้องหลัง แต่ก็สุ่มเสี่ยงต่อการบานปลายกลายเป็นสงครามตัวแทนได้

สุดท้ายแล้ว สหรัฐฯ อาจจะพยายามโค่นล้มนายฮุนเซนลงอย่างจริงจัง เพราะก็ชัดเจนแล้วว่าปัญหามาจากคนๆ เดียวเป็นสำคัญ แต่จะต้องหาทางสนับสนุนผู้นำคนใหม่ๆ ที่เอื้อประโยชน์กับตนมากกว่านี้ให้เข้ามาแทนที่ให้ได้ ซึ่งก็ไม่ง่ายนัก และชาติอื่นๆ เช่น จีน รัสเซีย คงไม่ยอม และอาจจะสุ่มเสี่ยงที่จะทำให้ชาวเขมรแตกออกเป็น 5-6 กลุ่ม นอกจากเขมรตระกูลฮุนแล้ว อาจจะมีเขมรแดงเดิม เขมรเจ้านาย เขมรสายเวียดนาม เขมรสายอเมริกันตะวันตก เขมรสมรังสี และเขมรเจนซี ที่อาศัยอยู่ในเมืองไทยจำนวนมาก และในที่สุด ก็จะเกิดสงครามกลางเมืองกันอีก

3. หากการคาดคะเนข้างต้นมีน้ำหนัก สิ่งที่ไทยควรจะต้องทำก็คือ
-เร่งระดมสถาปนาพื้นที่ตามแนวชายแดนให้มั่นคงปลอดภัยอย่างเร่งด่วน โดยเฉพาะการลดภัยคุกคามด้านการทหารจากอาวุธหนัก และจากกำลังรบของกัมพูชาที่มีอยู่มากตามแนวชายแดนลงให้ได้มากที่สุด
-จัดตั้งพื้นที่ “แนวกันชนเพื่อสันติภาพและมนุษยธรรม” ขึ้นมาตลอดชายแดน 7 จังหวัด โดยให้เป็นเขตปลอดอาวุธหนัก ปราศจากกำลังรบในเชิงรุก และจัดระเบียบการปักปันชายแดนให้ดีขึ้นกว่าเดิม แต่อยู่บนพื้นฐานของอำนาจอธิปไตยและเขตแดนที่ชอบธรรมของไทย แต่ทั้งนี้ไทยจะต้องอาศัยความร่วมมือและการสนับสนุนของพันธมิตรและนานาชาติในการจัดพื้นที่ดังกล่าวด้วย โดยเฉพาะจากสหรัฐฯ ที่สนใจกรณีนี้เป็นอันมาก และจีนที่ดูเหมือนกับว่าจะรักษาระยะห่างจากสองคู่กรณีมาตั้งแต่แรก และเพิ่งเสนอแนวทาง “พบกันคนละครึ่งทาง” และเป็น “ตัวกลางอย่างสร้างสรรค์” แต่ไม่ค่อยจะเป็นคุณประโยชน์กับไทย ทั้ง ๆ ที่ย้ำอยู่เสมอว่าไทยจีนนั้นใกล้ชิดกันเปรียบเสมือนเป็นญาติกัน
-ที่สำคัญที่สุด ผู้นำทางการเมืองของไทย ไม่ใช่ทางการทูตหรือทางการทหาร จะต้องสื่อสารทางการเมืองและระหว่างประเทศอย่างชัดเจน ทั้งกับชาวไทยในประเทศ ทั้งไปยังกัมพูชาและนานาชาติว่า “ไทยยึดมั่นในแนวทางสันติภาพ และจะดำเนินการในแนวทางดังกล่าวอย่างมุ่งมั่นตั้งใจ ชัดเจนสุดกำลัง โดยจะไม่ถอยหลังหรือเปลี่ยนแปลงจุดยืนใด ๆ” พร้อมทั้งเสนอให้กัมพูชายุติการสู้รบทันที ถอนกำลังออกจากแนวชายแดน และหันมาร่วมมือสถาปนาพื้นที่ตามแนวชายแดนกับไทยให้ประชาชนทั้งสองฝั่งปลอดภัย รวมทั้งช่วยกันฟื้นฟูสันติภาพสันติสุข เพื่อยุติความสูญเสียที่จะเพิ่มขึ้นอีกโดยไม่จำเป็น

รศ.ดร.ปณิธาน สรุปว่า ก่อนที่มหาอำนาจและนานาชาติทั้งหลายจะยกระดับเข้าแทรกแซง ไทยและกัมพูชาจะเหลือเวลาอีกไม่มากแล้ว อาจจะนับเป็นวันหรือสัปดาห์เท่านั้น ที่จะรบกันได้ต่อไปได้ในสงครามครั้งนี้ ที่ถือว่าเป็นความขัดแย้งครั้งใหญ่ที่สุดในประวัติศาสตร์ของความสัมพันธ์ระหว่างสองประเทศในรอบ 75 ปีที่ผ่านมา และหากมีการแทรกแซงจากมหาอำนาจและนานาชาติดังกล่าวมากขึ้นแล้วล้มเหลว ก็จะทำให้สถานการณ์ที่รุนแรงอยู่แล้วบานปลายกลายเป็นสงครามตัวแทนที่อยู่เหนือการควบคุมของทุกฝ่ายได้ไม่ยาก แต่ถ้าสหรัฐฯ และจีน ประสบความสำเร็จในการแทรกแซงได้จริง สงครามยุติลงได้ ทั้งไทยและกัมพูชาก็อาจจะต้องแสดงความยินดีหรือขอบคุณทั้งสองประเทศที่มีส่วนสำคัญทำให้การสู้รบสงบลง และที่สำคัญคือ การแทรกแซงดังกล่าว ยังเป็นการรักษาหน้าตาหาทางลงให้กับฝ่ายการเมืองของไทยและกัมพูชาได้อีกด้วย เพราะดูเหมือนกับว่าทั้งสองฝ่ายไม่ได้คิดไว้ให้ดีล่วงหน้าก่อนที่จะทำสงครามกันว่าจะมีทางออกที่ดีกว่าเสียเลือดเสียเนื้ออย่างไร หรือจะเอาชนะกันแบบเสร็จเด็ดขาดขั้นสุดท้าย ได้หรือไม่