ภาคเหนือเปรียบได้ดั่งเป็นเมืองหลวงของกาแฟอะราบิก้าของประเทศไทย ด้วยมีการส่งเสริมให้เกษตรกรบนพื้นที่สูงเพาะปลูกมาเป็นเวลานาน และด้วยความแตกต่างในความเหมือน นั่นคือความแตกต่างของสภาพดิน น้ำ และในความเหมือนของระดับความสูงจากระดับน้ำทะเลหลักพันเมตรขึ้นไป ทำให้ปัจจุบันจึงมีพื้นที่ปลูกกาแฟเกือบทุกจังหวัดในภาคเหนือตอนบน
กาแฟดอยสวนยาหลวงน่าน บ้านสันเจริญ ต.ผาทอง อ.ท่าวังผา จ.น่าน
ที่ดอยสวนยาหลวง บ้านสันเจริญ ตำบลผาทอง อำเภอท่าวังผา จังหวัดน่าน มีกาแฟที่ไม่เพียงแต่หอมกรุ่นในถ้วย แต่ยังอบอวลไปด้วยเรื่องราวของผู้คนและผืนดิน — นั่นคือ “กาแฟดอยสวนยาหลวงน่าน”
จากไร่ฝิ่นสู่ไร่กาแฟ ชุมชนบ้านสันเจริญมีประวัติยาวนานกว่าศตวรรษ จากเดิมที่เคยพึ่งพาการปลูกฝิ่นและทำไร่เลื่อนลอย ชาวบ้านหันเหสร้างชีวิตใหม่ด้วยการปลูกกาแฟสายพันธุ์อาราบิกาแทน จนกลายเป็นพืชเศรษฐกิจสำคัญที่พลิกผันชีวิตของคนบนดอยให้มีรายได้มั่นคงและอนาคตที่ยั่งยืน ด้วยอากาศเย็นตลอดปีที่ระดับความสูงกว่า 1,000 เมตร จึงทำให้กาแฟที่ปลูกที่นี่มีรสชาติกลมกล่อม หอมละมุน ที่มีกลิ่นหอมคล้ายกลิ่นช็อกโกแลต กลิ่นถั่ว และกลิ่นผลไม้ รสชาติเข้มกลมกล่อม มีความเป็นสมุนไพรรสเผ็ดซ่า ซึ่งเป็นเอกลักษณ์เฉพาะที่ไม่เหมือนใครของกาแฟดอยสวนยาหลวงน่าน
เพื่อเสริมสร้างความเข้มแข็งให้ชุมชน ชาวบ้านสันเจริญได้รวมตัวกันก่อตั้ง วิสาหกิจชุมชนกาแฟดอยสวนยาหลวง เมื่อปี พ.ศ. 2555 ซึ่งเป็นจุดเริ่มต้นของความร่วมมือในการพัฒนาการผลิตและการตลาดกาแฟอย่างเป็นระบบ ภายในชุมชนมีการรวมกลุ่มกันเพื่อวางแผนการผลิต การจัดอบรมและถ่ายทอดความรู้ด้านการปลูก การเก็บเกี่ยว และการแปรรูปกาแฟให้ได้คุณภาพสูง นอกจากนี้ยังมีการพัฒนาบรรจุภัณฑ์และสร้างแบรนด์ให้สะท้อนเรื่องราวความเป็นมาของกาแฟบนดอย เพื่อให้ผู้บริโภคทั้งในและต่างประเทศสามารถเข้าถึงกาแฟไทยคุณภาพนี้ได้
การเติบโตของกาแฟดอยสวนยาหลวงยังเกิดขึ้นควบคู่กับการสนับสนุนจาก กรมส่งเสริมการเกษตร โดย สำนักงานเกษตรจังหวัดน่าน และ สำนักงานเกษตรอำเภอท่าวังผา หน่วยงานเหล่านี้ได้เข้ามาช่วยพัฒนาเกษตรกรอย่างเต็มที่ ทั้งการให้คำปรึกษาเชิงเทคนิคเกี่ยวกับการเพาะปลูก การจัดการดินและน้ำ การป้องกันโรคแมลงศัตรูพืช ไปจนถึงการฝึกอบรมด้านการคัดเลือกเมล็ดและการแปรรูปกาแฟตามมาตรฐานสากล นอกจากนี้ยังมีการสนับสนุนเครื่องมือและอุปกรณ์ พร้อมทั้งช่วยประสานงานการขึ้นทะเบียนมาตรฐานคุณภาพ เช่น GAP, อย., และ GI เพื่อสร้างความเชื่อมั่นให้กับผู้บริโภคและเปิดโอกาสให้กาแฟไทยสามารถแข่งขันในตลาดโลกได้ ด้วยความร่วมมือระหว่างชุมชนและหน่วยงานรัฐนี้ กาแฟดอยสวนยาหลวงจึงไม่ใช่เพียงพืชเศรษฐกิจ แต่กลายเป็นสัญลักษณ์ของความมุ่งมั่น การพัฒนา และพลังของชุมชนที่สามารถพลิกชีวิตผู้คนบนดอยให้มีความมั่นคงและภาคภูมิใจในผลิตภัณฑ์ของตนเอง
