หลังพบการ "ปลาหมอคางดำ" แพร่ระบาดใน 19 จังหวัดของประเทศไทย จึงมีการค้นหาว่าต้นเหตุมาจากไหน การขอนำเข้ามาเพื่อการวิจัยของบริษัทเอกชนรายเดียว จะเป็นต้นเหตุของการหลุดมาระบาดจริงหรือไม่ และจะมีสาเหตุอื่นใดได้อีก ติดตามได้จากรายงานนี้

ปี 2549 บริษัท เจริญโภคภัณฑ์อาหาร จำกัด มหาชน หรือ CPF ได้ยื่นขออนุญาต จากคณะกรรมการด้านความหลากหลายและความปลอดภัยทางชีวภาพของกรมประมง หรือ IBC เพื่อนำเข้าปลาหมอคางดำจากประเทศกานา มาวิจัยปรับปรุงสายพันธุ์ปลานิล

อีก 4 ปีต่อมา ในเดือนธันวาคม 2553 บริษัท CPF จึงได้นำเข้าลูกปลาหมอคางดำ ขนาด 1 กรัม จำนวน 2,000 ตัว ขนส่งมาทางเครื่องบินโดยบรรจุรวมกันในถุง แต่เมื่อมาถึงฟาร์มยี่สาร อำเภออัมพวา จังหวัดสมุทรสงคราม กลับพบว่าลูกปลาที่มีขนาดเล็กและไม่แข็งแรง ได้ตายไปเป็นจำนวนมาก ที่เหลืออยู่ 600 ตัว ก็อยู่ในสภาพที่ไม่แข็งแรงเช่นกัน จึงนำมาปล่อยไว้ในบ่อซีเมนต์ ก่อนที่ลูกปลาจะทยอยตายต่อเนื่องทุกวัน ในช่วงเวลาเพียง 2 สัปดาห์เศษ

ซึ่งเมื่อวันที่ 6 มกราคม 2554 ทาง CPF นำซากลูกปลา 50 ตัวสุดท้ายมาดองฟอร์มาลีน 2 ขวด ขวดละ 25 ตัว ก่อนนำส่งให้เจ้าหน้าที่ที่กรมประมง โดยแจ้งว่าปลาได้ตายหมดแล้ว และขอยุติโครงการวิจัย ซึ่งขณะนั้นเจ้าหน้าที่ก็มิได้ให้กรอกเอกสารใด ๆ ทำให้เข้าใจว่าการส่งมอบเรียบร้อยสมบูรณ์ ส่วนซากปลาที่เหลือ CPF ก็นำไปฝังกลบ พร้อมโรยปูนขาวตามข้อปฏิบัติของกรมประมง รวมระยะเวลาที่ลูกปลาชุดนี้มีชีวิตอยู่ในประเทศไทยเพียง 16 วันเท่านั้น

ข่าวที่น่าสนใจ

พิรุธ! 11 บริษัท ส่งออก “ปลาหมอคางดำ” แต่ไม่เคยขออนุญาตนำเข้า

อีก 7 ปีต่อมา ในปี 2560 ถึงจะมีการพบการระบาดของปลาหมอคางดำในแหล่งน้ำธรรมชาติย่านสมุทรสงคราม กรมประมงจึงรุดเข้าตรวจสอบที่ฟาร์มยี่สาร แต่ไม่พบการเลี้ยงปลาหมอคางดำในบ่อแต่อย่างใด ในขณะที่ช่วงเวลาดังกล่าว กลับพบว่า มีผู้ส่งออกปลาที่ใช้ชื่อว่า blackchin tilapia แปลตรงตัวว่า ปลาหมอคางดำ ถึง 11 บริษัท ประกอบด้วย

1. ห้างหุ้นส่วนจำกัด ฉาง ซิน เอ็นเตอร์ไพร์ ส่งออกมากที่สุดถึง 162,000 ตัว
2. ห้างหุ้นส่วนจำกัด ซีฟู้ดส์ อิมปอร์ต-เอ็กซ์ปอร์ต ส่งออก 30,000 ตัว
3. บริษัท นิว วาไรตี้ ส่งออก 29,000 ตัว
4. บริษัท พี.แอนด์.พี อควาเรี่ยม เวิลด์ เทรดดิ้ง 3,638 ตัว
5. บริษัท ไทย เฉียน หวู่ 2,900 ตัว

ส่วนอีก 6 บริษัท คือ บริษัท แอดวานซ์ อควาติก จำกัด, บริษัท เอเชีย อะควาติคส์ จำกัด, บริษัท หมีขาว จำกัด, บริษัท สยาม ออร์นาเมนทอล ฟิช จำกัด, ห้างหุ้นส่วนจำกัด วี อควอเรียม และห้างหุ้นส่วนจำกัด สมิตรา อแควเรี่ยม ส่งออกแห่งละ 100-900 ตัวต่อราย โดยไปยัง 15 ประเทศ รวมส่งออกไปแล้วมากกว่าสามแสนตัว ในช่วงปี 2556 ถึง 2559 ต่อมากรมประมงจึงได้ออกประกาศ ห้ามนำเข้า ห้ามครอบครองปลาหมอคางดำ หลังการระบาดขยายวงกว้างมากขึ้น ในแม่น้ำลำคลองเขตภาคกลางของปีเดียวกันนี้

โดยปี 2567 ยังคงพบปลาหมอคางดำยังคงระบาดมาขึ้นเรื่อย ๆ กรมประมงจึง ออก 7 มาตรการ อาทิ ลงแขกลงคลอง การปล่อยปลานักล่า การตั้งจุดรับซื้อเพื่อนำไปทำประโยชน์แล้วกว่า 35,000 ตัน เป็นตัน ในขณะที่ คณะอนุกรรมาธิการพิจารณาศึกษาสาเหตุและแนวทางการแก้ไขปัญหา รวมถึงผลกระทบจากการนำเข้าปลาหมอคางดำเพื่อการวิจัยฯ ได้เชิญ CPF เข้าชี้แจง ซึ่งก็ยืนยันว่า ปลาทั้ง 2,000 ตัวได้ตายไปหมดตั้งแต่ปี 2554 หรือเมื่อ 7 ปีที่แล้ว จึงไม่เคยมีการวิจัยเกิดขึ้น ในขณะที่ 3 จาก 11 บริษัทที่ส่งออก กลับชี้แจงว่า ปลาที่ส่งไปคือ “ปลาหมอสีข้างลาย” แต่เกิดจากการกรอกชื่อภาษาอังกฤษผิด และทางกรมประมงก็ไม่เคยทักท้วงเรื่องนี้แต่อย่างใด

และจากการระบาดอย่างหนักนั้น จึงมีการรวบรวมความเสียหายผู้ได้รับผลกระทบ ก่อนยื่นฟ้องเรียกค่าเสียหายจาก CPF ผู้ที่ขออนุญาตนำเข้ามาอย่างถูกต้องเพียงรายเดียว แต่คำถามคือ..ยังมีรายอื่น ๆ ที่แอบนำเข้ามาอีกหรือไม่ เพราะประเทศไทย ก็ได้ชื่อว่าเป็นแหล่งเพาะพันธุ์และส่งออกปลาสวยงามปลาแปลกอันดับต้น ๆ ของโลกมานานนับสิบปีแล้ว จากหลักฐานว่ามีการพบการระบาดของ “ปลาหมอบัตเตอร์” ในเขื่อนสิริกิติ์ จ.อุตรดิตถ์ มาตั้งแต่ปี 2546 จากผู้ลักลอบนำเข้ามาขยายพันธุ์ในกระชัง จนเกิดหลุดลงในแหล่งน้ำทำลายระบบนิเวศ เป็นเวลากว่า 20 ปีแล้วก็ยังไม่สามารถจับตัวผู้ลักลอบมาลงโทษได้เลยแม้แต่คนเดียว

เทียบเคียงกับต้นตอของการระบาดของปลาหมอคางดำในวันนี้ที่ยังไม่ทราบได้ และยังต้องรอการพิสูจน์ในชั้นศาล ให้แน่ชัดเสียก่อน