วันที่ 2 พ.ย. 2568 ผู้สื่อข่าวรายงานว่า ท่ามกลางความเขียวชอุ่มของเทือกเขาสามร้อยยอด อ.กุยบุรี จ.ประจวบคีรีขันธ์ ตั้งอยู่ “ถ้ำพระยานคร” ถ้ำศักดิ์สิทธิ์ที่สะท้อนพระราชปณิธานสีเขียวของพระบรมราชชนนีพันปีหลวง ภายในถ้ำมี “พระที่นั่งคูหาคฤหาสน์” พระที่นั่งไม้สักทองสมัยรัชกาลที่ 5 ซึ่งกรมศิลปากรประกาศขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถานสำคัญเมื่อปี 2495 และกลายเป็นสัญลักษณ์ประจำจังหวัดที่สะท้อนความผสมผสานระหว่างสถาปัตยกรรมไทยและธรรมชาติอย่างงดงาม

พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร รัชกาลที่ 9 และพระบรมราชชนนีพันปีหลวงได้เสด็จพระราชดำเนินเยือนถ้ำพระยานครถึงสองครั้ง ครั้งแรกในปี 2501 เพื่อเยี่ยมราษฎรและทรงพระราชทานเครื่องนุ่งห่ม ครั้งที่สองในปี 2524 ทรงเดินเท้าขึ้นเขาเพื่อสัมผัสธรรมชาติอย่างใกล้ชิด การเสด็จพระราชดำเนินทั้งสองครั้งสะท้อนถึงความมุ่งมั่นในการอนุรักษ์ธรรมชาติและความห่วงใยต่อความเป็นอยู่ของประชาชน

ปัจจุบันถ้ำพระยานครและเขาสามร้อยยอดเป็นพื้นที่อนุรักษ์ที่มีความอุดมสมบูรณ์ทางระบบนิเวศและเป็นที่อยู่อาศัยของสัตว์เฉพาะถิ่น เช่น จิ้งจกนิ้วยาวสามร้อยยอด และตุ๊กกายสามร้อยยอด การอนุรักษ์พื้นที่นี้จึงสอดคล้องกับพระราชปณิธานสีเขียวของพระบรมราชชนนีพันปีหลวง เพื่อให้ลูกหลานได้เรียนรู้และสัมผัสคุณค่าของธรรมชาติอย่างยั่งยืน